Affaires étrangères ts’àt développement international Geenjit Gwizhìt Nìlii Kat

LINAGAADAL GWICHÌT

Michael Levitt

LINAGAADAL GWICHÌT TS’ANUU

L’hon. Erin O’Toole

Guy Caron

GWIZHÌT GIINLII KAT

Ziad Aboultaif

Leona Alleslev

Frank Baylis

Pamela Goldsmith-Jones (Parlement Gwizhìt Nìlii Kat Ts’anuu – Jidìi Gwiiniindhan Katr’igįįkhii Gwijàa Nìlih Kwàh)

Kamal Khera (Parlement Gwizhìt Nìlii Kat Ts’anuu – Jidìi Gwiiniindhan Katr’igįįkhii Gwijàa Nìlih Kwàh)

L’hon. Andrew Leslie (Parlement Gwizhìt Nìlii Kat Ts’anuu – Jidìi Gwiiniindhan Katr’igįįkhii Gwijàa Nìlih Kwàh)

Raj Saini

Jati Sidhu

Anita Vandenbeld

Borys Wrzesnewskyj

PARLEMENT GWIZHÌT NÌLII EZHII JII GWIZHÌT GIINLI’

Dean Allison

Vance Badawey

Daniel Blaikie

David de Burgh Graham

Peter Fonseca

Garnett Genuis

Angelo Iacono

Linda Lapointe

Hélène Laverdière

L’hon. Robert D. Nault

Robert-Falcon Ouellette

Blake Richards

Adam Vaughan

Salma Zahid

GWIZHÌT NÌLII KAT TS’ANUU

Erica Pereira

PARLEMENT GEENJIT DINEHTł’EH K’ATR’INAHTII GWIDEEK’IT

Parlement Geenjit Diiyah Tr’igwaandak ts’àt Dagwidi’in Gwizhìt Tr’igwinah’in Geenjit Gòo’àih

Allison Goody, Jidìi Tthak Gwizhìt Gwinah’in Nilih

Brian Hermon, Jidìi Tthak Gwizhìt Gwinah’in Nilih

Scott McTaggart, Jidìi Tthak Gwizhìt Gwinah’in Nilih

Jii geenjit diiyah tr’igwaandak gwi’dinehtł’èe’  Uunjit K’yuu ts’àt Nèeghaii Gwich’in K’yuu gwidinithitł’òh ts’àt Gwizhìt Nìlii Kat guu site Web kak gòo’aii gòo Gwizhìt Nìlii Kat ts’anuu internet kak FAAE@parl.gc.ca gòo tł’yah vizhìt tr’igįįkhii gwi’ehdichih (613) 996-1540 geenjit atr’oodahkat diiyeenjit goo’àih.

 

Chambre des communes Geenjit Nijilzhii Kat Canada gwa’àn nijìn gwiiyeendoo ejùk t’igwinjik gwizhìt gugwinah’ìn’. Arctique gwa’àn chuu choo kak łuu gwiinchii gòo’aii jùk gukwaa nagwidaadhak ts’àt khadinàazhih. Gwiiyeendoo gi’gwadhan ts’àt chuu kak natr’ahdadal geenjit gwihee’aa gwiiniindhan. Jii k’iighè’ Arctique gwa’àn chuu kak ejiich’ii neetr’aazhik geenjit gwiheezaa gwizhìt gugwinah’ii, Chine chan, akòo digiheedya’aa geenjit gwizhìt t’igiinch’uh.

Gwinagòo’ee gwa’àn chuu gòo’aii ejùk t’igwinjik ts’àt nan kak tthak gwa’àn diik’atr’ahnahtyaa zhàk t’igwinjik. Russie guuveenjit naveh t’ah’in gwindoo gwiinzii gugwahtsii ts’àt tthak gwinjik t’igwiheech’aa gwinehch’i’ giinlii k’it t’igiinch’uh. Jùk diik’ee nichii k’eejit gugwiłtsaii ts’àt Russes kat iitsii nahandit’ee ts’àt chuu t’eh gwitr’ii gidi’in ts’àt duuleh niinzhit gwats’àt diitr’oogahdahk’ee guuveenjit gòo’aii jii t’at Amérique du Nord gwi’oo nijìn iitsii nahandit’ee  ts’àt chuu gòo’aii gwa’àn duuleh akòo digiheedya’ah. Traité de l’Atlantique Nord k’iighè’ akòo digwiheedya’ah kwaa geenjit gwijiinchii gòo’aih. Nivee tr’igwahtsii dài’ diik’atr’inahtii eenjit ejiich’ii t’atr’ijahch’uu shik, k’eejit gugwahahtsah.

Jii gàa, Arctique gwizhìt neegadadal giiniindhan jì’ duuleh okòo digiheedyà’aa guuts’agwagheh t’igwiheech’ah kwàh. Arctique gwizhìt tsinehdanh gòo’aii geenjit iisrits’àt gòonlii ts’àt uu’òk nihts’àt t’iinch’uu gwinehch’i’ t’iinch’uh. Gwiinlit gwizhìt tr’igwahnah’aa, diigwehdeendał kwaa ts’àt chuu kak natr’ahdadal gugwahtsii ts’àt gwinagòo’ee guk’atr’ahnahtyaa geenjit nihkhah gwitr’it gugwahahtsaa geenjit gòo’aii dài’ yeendoo geenjit shìk gwihèe’ah. Tsinehdanh hàh jidìi tthak gwizhìt tr’igwahnah’aa gwihee’aa Canada eenjit gwijiinchii goonlih.

Canada gwizhìt Arctique gwa’àn chuu ts’àt gwinagòo’ee diits’an gòonlii, nits’oo geenjit gòo’aii guk’atr’ahnahtyaa ts’àt dagwiheedy’a’aa geenjit gòo’aii gwinjik guk’atr’ahnahtyaa jii tthak gwehneet’aii, jùk ts’àt yeendoo tthak diiyeenjit gwihee’aa geenjit jii dagwiiniindhan geenjit diiyah tr’igwaandak gwi’dinehtł’èe gwizhìt diinch’uh.

Arctique gwizhìt diigwehdeendał kwaa ts’àt diik’atr’ahnahtyaa gwizraih Canada guuveenjit gòo’aih kwàh.  Kaiik’it gwizhìt iisrits’àt gwiinzii t’igwiheech’aa chan geenjit goo’àih. Gòo, tth’aih hee Arctique canadien gwa’àn jidìi t’atr’ahdahch’aa diiyeenjit goo’àih kwàh. Jidìi t’atr’ahdahch’aa gwiintł’oh tr’idi’in kwaa iisrits’àt gahgwidandaih. Nord gwa’àn jidìi t’atr’ahdahch’aa gwindoo tr’idi’in kwaa k’iighè’ tseedhòh leii tr’idaatsii kwaa jii k’iighè’ thàn’ t’igwiinchù’ gwiiniindhan ts’àt ejiich’ii daatł’oh. Affaires étrangères Geenjit Nadhat kat dagweedi’ìn geenjit diiyah gugwaandak gwizhìt jii srigiheelyaa geenjit Nord gwa’àn Dinjii Zhuh ts’àt Ineekaii gwindoo t’aih guuts’an heelyaa ts’àt Arctique iisrits’àt edits’àt k’agwahaadhat. Jii dagweedi’ìn diiyah tr’igwaandak gwi’dinehtł’èe vuuzri’ gwizhìt goo’àii, iisrits’àt diik’atr’ahtyaa geenjit goo’àii gwizraih tr’idi’in diiyeenjit gwiinleih kwàh. Akòo digwiheedya’aa jì’ nijìn tr’igwich’in danh nihkhah gwitr’it gugwahahtsaa k’iighè’ tthak t’aih tr’iheedya’àh. 

 

Jii gwizhìt nìlii kat jidìi geenjit gigįįkhè’ k’iighè’ jidìi giiniindhan, dageedi’ìn gwi’dinehtł’èe’ gwizhìt gòo’aii ts’àt Chambre des communes gòo Chit Kat gugwahnah’aa geenjit guuts’an gahtsih. Jii geenjit jidìi gwiiniindhan jii gwiyeezhak gwidinithitł’oh.

Dinjii Zhuh ts’àt Ineekaii Ak’oh Nànhkak Gwizhìt Kaiik’it Gòo’aii Hàh Gwiinzii Gwitr’it Gugwitahtsah

Jidìi Gwiiniindhan 10

Canada Gwizhìt Arctique gwa’àn chuu nihkhah guk’atr’ahnahtyaa, Canada Eenjit Iisrits’at Chit gugwahahtsaa ts’àt Ineekaii, guuvehghee geenjit chit giheelyaa gugwahahtsaa k’iighè’ Canada Gwizhìt Arctique gwa’àn chuu geenjit chìt kat tthak nihkah guk’atrahnahtyaa gugwahahtsaa aii gehghee ts’àt nan eenjit łagwiinaadhan tr’ałtsaii geenjit gòo’aii ts’àt Conseil du milieu marin du Nunavut diiyah gwizhìt giheelyah gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 9

Chuu Guk’andehtr’inahtii Geenjit Gòo’aii Arctique gwa’àn nijìn guk’agahnahtyaa k’eejit gugwìłtsaii gwinjik akòo digidi’ii dài’ Ineekaii geenjit nadhàt ts’àt guukaiik’it hàh jii geenjit nihkhah gwitr’it gugwahahtsaa ts’àt Ineekaii gwiiyeendoo jii  Chuu Guk’andehtr’inahtii Geenjit Gòo’aii gwizhìt guuveenjit gugwi’hèe’aa aii geeghee ts’àt Arctique canadien gwa’àn t’igiheech’aa, jii tthak Canada Eenjit Iisrits’àt Chit Kat gugwahahtsah gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 19

Canada Gwizhìt Arctique Nànhkak gwa’àn vik’iighè’ aadrii t’atr’ijahchuu dài’ ejiich’ii iizuu vizhìt t’iheech’ah kwaa ts’àt geenjit gwiintł’oh tr’igooheekat kwaa Canada Eenjit Iisrits’àt Chit gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 20

Nord canadien gwizhìt tseedhòh tr’idaatsii nits’òo gugwihee’aa ginuu dài’ T.N.‑O. gwichìt ts’àt Dinjii Zhuh geenjit gòo’aii guuvah geenjit gigiheekhyaa aii geeghee ts’àt nan kak khaii eenjit gwitr’it gwaatsii chan geenjit guuvah gigiteekhyah gwiiniindhan.    

Jidìi Gwiiniindhan 23

Canada gwizhìt yeenji’ gukaiik’it ts’àt jii gweedi’ gukaiik’it gi’gwidhan ts’àt nihts’àt giheedaa gugwahahtsah NWT gwichìt, Dinjii Zhuh geenjit gòo’aii ts’àt Dinjii Zhuh geenjit nihłinehch’i’ gwihee’aa tr’igwahtsii geenjit jilch’eii kat hàh jii geenjit Canada Eenjit Iisrits’at̀ Chit guuvah gwitr’it gugwahahtsah. Datthak nihkhah gwiinzii t’igwiheech’àa gugwitr’it geenjit tseedhòh gwits’an tr’ahahtsaa geenjit iisrits’àt dagwą̀hchii gwit’atrahdahch’aa ahłeii geenjit gwizhìt nitr’iheelyaa ts’àt jii gwitr’it gugwahahtsaa niindhan kat, guuveenjit gwihèe’aa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 24

Nijìn Arctique canadien gwa’àn nivee eenjit zheh tr’igwahahtsaa Canada Eenjit Iisrits’àt Chit gwizhìt gugwahnah’aa ts’àt Nord gwa’àn kaiik’it geenjit gwiiyeendoo gwiinzii gugwahahtsaa gwinjik tseedhòh t’agahdahch’aa geenjit gugwihee’ah gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 28

Arctique canadien gwa’àn nits’òo tseedhòh t’agijahch’ù’, dagweedi’ìn’ ts’àt nits’òo tagwidhat geenjit T.N.‑O. gwich’ìt ts’àt Dinjii Zhuh gwichìt hàh Parlement geenjit guuvah gugwahaandak gwiiniindhan. 

Diigwehdeendał Kwaa ts’àt Diik’atr’ahnahtyah

Jidìi Gwiiniindhan 11

Canada Gwizhìt Chuu Kak Diik’atr’inahtii Geenjit Gòo’aii łuu khadinahshii gwitr’ìi’ gwiiyeendoo gwiinzii gugwahahtsaa k’iighè’ Canada gwats’àt tr’iinlii kat yeendoo gweedhaa gwiinzii guuk’agahnahtyaa ts’àt gugwehdèendał kwaa ts’àt  nijìn diits’an gòonlii, nihłinehch’i’ gwizhìt tr’igwinah’in gòo, diikatr’intii geenjit tthak gwiinzii t’igwiheech’aa gugwihee’àa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 12

Arctique canadien gwa’àn nijìn shìk chuu kak natr’ahdadal jùk gweendòo t’atr’ahdahch’aa gwinjik geenjit Canada Gwichìt kat map gahahtsaa, khanhts’àt jii geenjit gwitr’it gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 13

Programme national de surveillance aérienne gwiiyeendoo Arctique canadien gwa’àn nagiheedidał ts’àt shìk gwa’àn nagiheedidał Canada Gwichìt kat geenjit goo’aii gugwahahtsaa gwiiniindhan. Aii geeghee ts’àt gwa’àn gugwinah’in geenjit t’agijahch’uu ts’àt iitsii nahanditee t’agijahch’uu k’eejit giheedya’aa geenjit gwihee’aa,  federal government kat gwits’an gahahtsaa gwiiniindhan.  

Jidìi Gwiiniindhan 14

Arctique gwa’àn nan kak gwitr’it tr’igwahtsii gugwahnah’aa geenjit ejiich’ii t’agijahch’uu tr’iheedya’aa geenjit Canada Gwichìt kat tseedhòh gwits’an gahahtsaa ts’àt États‑Unis, NORAD hàh jii geenjit gwitr’it gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 15

Diik’atr’intii geenjit ejiich’ii t’agijahch’uu, nijùk gòo’aii gòo shìk North gwa’àn t’agahdahch’aa geenjit gòo’aii Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat T.N.‑O. t’angiinch’uu hàh gwizhìt shìk gugwahnah’ah. Gwizhìt gugwinah’ii ts’àt nijìn Nord gwa’àn diikatr’intii geenjit tthak gwizhìt giheelyaa jì’, jii gwichìt kat geenjit tseedhòh Forces armées canadiennes guuts’an gahahtsaa ts’àt sud du Canada guuch’i’ tr’iguuheedał kwaa gugwihee’ah gwiiniindhan. 

Jidìi Gwiiniindhan 16

Rangers canadiens ts’àt Rangers juniors kat Arctique gwa’àn Canada gwizhìt t’iinch’uu geenjit gahgwiheedandaii geenjit iitsii nahandit’ee tsal, drones gugwahnuu jii geenjit nits’òo t’agiihadahch’aa gaguutr’oohanahchyaa, Canada Gwichìt kat gwizhìt gugwahnah’aa gwiiniindhan. Jùu digwiheedya’aa geenjit goo’aii jì’, gwichìt kat ejiich’ii geenjit t’agahdahch’aa nizii ts’àt gwiinzii gwitr’it t’agwah’in geenjit tseedhòh gwizhìt nigiheelyaa ts’àt  Forces armées canadiennes kat Nord gwa’àn guuvàh tr’igiheekhyaa geenjit ejiich’ii nizii giheedya’aa gahahtsaa chan gwiiniindhan. 

Jidìi Gwiiniindhan 17

Système d’alerte du Nord k’eejit tr’igwahahtsaa geenjit Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat tseedhòh gwizhìt nigiheelyaa gwiiniindhan, jùk jii geenjit États‑Unis kat hàh gigįįkhih, NORAD gwindoo k’eejit nagugwahahtsaa ts’àt Nord gwa’àn gwindoo gwiinzii gwit’agahdahch’aa gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 18

Canada eenjit nivee t’ah’in iitsii nahandit’ee t’agijahch’uu nijìn geenjit gòo’aii, gwindoo gwiinzii tr’igwahahtsaa ts’àt Arctique canadien gwa’àn gwihèe’aa gwiiniindhan jì’, geenjit Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat gwizhìt gugwahnah’aa gwiiniindhan.  

Jidìi Gwiiniindhan 21

Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat, systèmes de télédétection spatiale Gwidagwidįį’è’ gwizhìt gugwahnah’aa ts’àt nijìn gwiiyeendoo natr’ahdadal kwaa gwa’àn jidìi t’atr’ijahch’uu hàh gwiinzii gwitr’it t’agwah’in geenjit gòo’aii ts’àt Affaires mondiales Canada tth’aih hee jii dagwidįį’è’ geenjit diniehtł’eh gwits’an gahahtsaa giheelyaa chan gehdeenjaa gwiiniindhan. 2012 ts’àt 2017 dài’ jii Dagwidįį’è’ gwizhìt gugwinah’ìn’, ezhik dài’ jidìi giiniindhan, iisrits’àt chìt kat geenjit niinji’giheedhat gwiiniindhan.

Gwinago’ee Tthak Nihłi’ejùk Niinji’gwidhat

Jidìi Gwiiniindhan 1

Organisation du Traité de l’Atlantique Nord guk’andehtr’ahnahtyaa jì’ Canada Eenjit Iisrits’àt chit kat Conseil de l’Atlantique Nord hàh gwitr’it gugwahahtsaa ts’àt jii gwizhìt nihkhah tr’iinlii kat Arctique gwizhit Russie eenjit nivee t’ah’in kat dagiheedy’a’aa giiniindhan gahgwiheedandaii ts’àt geenjit dagwiheedya’aa gàhgwiheedandaii gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 3

Chine Gwichìt kat, Arctic eenjit nits’òo ganiinji’gadhat geenjit Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat guuts’àt gigiheekhyaa gwiiniindhan. 

Gwinagoo’ee Gwitsinehdanh ts’àt Dinjii Zhuh gòo Ineekaii Guuveenjit Gòo’aii

Jidìi Gwiiniindhan 2

Canada Eenjit Iisrits’àt chit kat geenjit gòo’aii dài’ tthak, Russie hàh, Conseil de l’Arctique gwizhìt ts’àt ezhii kaiik’it gwizhìt diiyah gòo’aii hàh, diinagòo’ee dagoonch’uu, diigwehdeendal gwinehch’i’ diik’atr’ahnahtyaa, khehtak tr’igwahtsii ts’àt gwiinzii tr’igwiheendaii gwits’agwigheh gòo’aii gwizhìt gugwahnah’aa ts’àt gwiiyeendoo gwiinzii gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 4

Uu’òk Arctique gwats’àt t’iinch’uh kwaa Arctique gwits’àt ejiich’ii nigiheelyaa giiniindhan jì’ Arctique gwa’àn kaiik’it ts’àt nan duuyeh yaa’at ch’ii’àn t’igwiheenjaa, jii geenjit Canada gwidagwidįį’è’ gwizhìt gòo’aii gwinjik t’igiheedya’aa, Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat geenjit guuts’àt gigiheekhyaa gwiiniindhan. 

Jidìi Gwiiniindhan 5

Canada eh’òk chuu gwinjik kaiik’it gòo’aii, Danemark, Norvège, Russie ts’àt États‑Unis giinlii, Convention des Nations Unies chuu choo eenjit dagwidįį’è’ ts’àt 2008 Ilulissat Déclaration gwinjik gwiinzii nihkhah chuu kak natr’iheedadal geenjit Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat guuvàh gwitr’it gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 6

Nijìn gwits’àt k’adagwidaadhat geenjit nihts’àt gòo’aii, Déclaration des Nations Unies gwizhìt Ineekaii gòo Dinjii Zhuh guuveenjit gòo’aii gwinjik nihkhah gwitr’it gugwahahtsaa ts’àt Convention des Nations Unies gwizhìt Chuu Choo Gwidagwidįį’è’ gwinjik gwihee’aa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 7

Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat Conseil de l’Arctique gwizhìt participants permanents du Canada yeendoo geenjit tthak guugwitr’it geenjit tseedhòh guuts’an gahahtsaa gwiiniindhan.   

Jidìi Gwiiniindhan 8

Conseil de l’Arctique chan diiyah łinagaadal ts’àt Canada Eenjit Iisrits’àt Chit, łinatr’aadal gwichìt giinlii dài’ jidìi geenjit gigiheekhyaa ts’àt nagwidadhat neekaii gugwitr’it gwijiinchii gwihee’aa jii participants permanents du Canada hàh geenjit gigiheekhyaa gwiiniindhan.

Diinagoo’ee Ejùk T’igwinjik, Jidìi Gik’igaanjii ts’àt Gàh Gwidandaii

Jidìi Gwiiniindhan 22

Nord gwa’àn tthak nihłi’ejùk tr’igwahtsii gugwitr’it geenjit gòo’aii gwizhìt gwinagòo’ee ejùk t’igwinjik geenjit gòo’aii gwiiyeendoo geenjit  niinji’gwiheedhat, Canada Eenjit Iisrits’àt Chit gugwitahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 25

Canada Eenjit Iisrits'àt Chit guuveenjit gwizhìt tr’igwinah’in geenjit gwitr’it t’agwah’in kat Arctique gwa’àn Dinjii Zhuh ts’àt Ineekaii kat gukaiik’it ts’àt Arctique gwa’àn tr’igwich’in kat hàh gwiinzii gigiheekhyaa ts’àt jidìi giiniindhan ts’àt jidìi geenjit niinji’gadhat yiinjit tr’igwich’ił’ee hàh Canada gwa’àn Arctique gwizhìt guugwitr’it gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Jidìi Gwiiniindhan 26

Dinjii Zhuh ts’àt Ineekaii nits’òo Arctique gwa’àn yi’eenoo gugwiindài’ gwinjik jidìi gahgwidandaii gwiiniindhan łachanh gehdeelyaa ts’àt gwizhìt nitr’igwiheelyaa Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat akòo digwiheedy’a’aa geenjit diits’àt tr’igiheendal gwiiniindhan. 

Jidìi Gwiiniindhan 27

Programme antarctique canadien gwa’àn nits’òo gwizhìt tr’igwahnah’aa tr’igwahahtsaa ts’àt iisrits’àt jidìi tthak gwiinzii gwizhìt gugwahnah’aa Savoir polaire Canada gwinjik t’igwiheech’aa  Canada Eenjit Iisrits’àt Chit kat geenjit gwitr’it gugwahahtsaa gwiiniindhan.

Diichìt kat diidii gigiheekhyaa guutr’oodahkat

Geenjit Gòo’aii 109 gwinjik, chit kat jii Dagweedi’ìn’ Gwi’dinehtł’èe’ gugwahnah’aa ts’àt geenjit diidii gigiheekhyaa, Gwizhìt Nìlii Kat, jii geenjit guguudahkat.

Łinagaadal 103, 105, 107, 109, 111, 116, 123, 124, 128, 132 Gwizhìt Jidìi Geenjit Gigįįkhè’ Gwidinehtł’èe’ gwizhìt gugwahnah’aa geenjit jùu nigugwinii’àih.

Yiinjigwichił’ee hàh gwits’an dhałtsàih

Michael Levitt

Łinagaadal Gwichìt